Το πρόγραμμα UniversALL εστιάζει σε μαθητές/τριες απόμακρων και ακριτικών περιοχών της χώρας, των οποίων η πρόσβαση σε σχετικές δράσεις διάχυσης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), αλλά και ευρύτερα σε δράσεις επικοινωνίας της επιστήμης είναι δύσκολη έως και αδύνατη, λόγω γεωγραφικής θέσης. Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλλει προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης της επιστημονικής γνώσης από τα μητροπολιτικά κέντρα, και της διάχυσής της προς κάθε γωνιά της Ελλάδας. Την ευθύνη για τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υλοποίηση του προγράμματος έχουν τα μέλη της πρωτοβουλίας PLEIADES του ΕΑΑ.
Στόχοι, παιδαγωγικά εργαλεία και άξονες του προγράμματος
Η δράση UniversALL σχεδιάστηκε με γνώμονα δύο βασικούς παιδαγωγικούς στόχους: α) την ουσιαστική κατανόηση της επιστημονικής μεθοδολογίας και των σύγχρονων εξελίξεων στην αστροφυσική, καθώς και β) την ενεργή συμμετοχή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία. Προς την επίτευξη των παραπάνω υλοποιείται μια οκτάμηνη εκπαιδευτική εμπειρία, με διαλέξεις που συνδέονται μέσω διαθεματικής και αφηγηματικής διδασκαλίας (storyline teaching) και με τη συμμετοχή πολλών ερευνητών του ΕΑΑ. Στόχος είναι οι μαθητές να γνωρίσουν το σύγχρονο ερευνητικό οικοσύστημα και να αμφισβητήσουν τα στερεότυπα που συνοδεύουν την εικόνα του/της επιστήμονα.
Προς την επίτευξη της παραπάνω στοχοθεσίας, η δράση υλοποιείται γύρω από τρεις βασικούς άξονες:
Α) Περιοδικές διαδικτυακές διαλέξεις ανά δύο βδομάδες με θεματικές που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα της επιστήμης της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής.
Β) Εκπόνηση και παρουσίαση εργασιών από τους μαθητές υπό την καθοδήγηση των καθηγητών τους και των ερευνητών του ΕΑΑ. Οι εργασίες βασίζονται στη διερευνητική και συνεργατική μάθηση και στο project-based learning, με προτεινόμενη αλλά και ελεύθερη θεματολογία, ενισχύοντας τη δημιουργικότητα και την αυτενέργεια αξιοποιώντας έτσι το διδακτικό μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης.
Γ) Επίσκεψη των ερευνητών στις περιοχές που μετέχουν στο πρόγραμμα μετά το τέλος των διαλέξεων, όπου σε συνεργασία με τα μετέχοντα σχολεία συνδιοργανώνουν πολύμορφες εκδηλώσεις ανοιχτές στην τοπική κοινωνία.
Εφαρμογή του προγράμματος
Το UniversALL εφαρμόστηκε κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2023-2024 και 2024-2025 στις Περιφέρειες Δωδεκανήσων και Βορείου Αιγαίου, αντίστοιχα. Στο πρόγραμμα συνολικά έλαβαν μέρος 52 σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια, ΓΕΛ, ΕΠΑΛ, Εσπερινά ΕΠΑΛ, Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας) από 14 ακριτικά νησιά των δύο Περιφερειών με τη συμμετοχή 150 εκπαιδευτικών και (Εικόνα 2).
Στα δύο αυτά σχολικά έτη πραγματοποιήθηκαν 26 διαδικτυακές συναντήσεις με εισηγητές 9 διαφορετικούς ερευνητές/τριες του ΕΑΑ που παρουσίασαν το ερευνητικό τους αντικείμενο σε θεματικές όπως η ιστορία της αστρονομίας, η αστρική εξέλιξη, τα διπλά αστρικά συστήματα, οι γαλαξίες και τα αστρικά σμήνη, η πλανητολογία, η κοσμολογία, η παρατηρησιακή αστροφυσική κ.α. (άξονας Α, Εικόνα 3).
Οι συναντήσεις εμπλουτίζονται με quiz, διαγωνισμούς, πειράματα, live αστρο-παρατηρήσεις με τα τηλεσκόπια του Κέντρου Επισκεπτών Πεντέλης (ΚΕΠ) και άλλα (Εικόνα 3). Μεταξύ των πιο επιδραστικών δράσεων ήταν και το επιτυχημένο «πείραμα του Αιγαίου», το οποίο εκτέλεσαν ταυτόχρονα εκατοντάδες μαθητές και μαθήτριες από 13 νησιά του Αιγαίου, με σκοπό να αποδείξουν το σφαιρικό σχήμα της Γης.
Μετά το πέρας των διαλέξεων, οι ερευνητές του ΕΑΑ επισκέφτηκαν τα μετέχοντα νησιά με σκοπό την πραγματοποίηση δράσεων αστρονομίας για την τοπική κοινωνία (άξονας Γ). Οι δράσεις αυτές περιλάμβαναν: α) παιδικά εργαστήρια με θέμα την αστρονομία και το περιβάλλον για παιδιά από 5 έως 12 ετών, β) εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό, όπου οι ερευνητές του ΕΑΑ πραγματοποίησαν ομιλίες και οι μετέχοντες μαθητές/τριες παρουσίασαν τις εργασίες τους (άξονας Β) και γ) αστροπαρατηρήσεις από τα τηλεσκόπια του ΕΑΑ συνοδευόμενες από δράσεις ουρανογραφίας.
Συνολικά επισκεφτήκαμε 13 νησιά όπου πραγματοποιήσαμε συνολικά 39 δράσεις σε 22 διαφορετικές πόλεις και χωριά. Τις δράσεις αυτές παρακολούθησαν 2400 άνθρωποι, εκ των οποίων τα 1250 ήταν παιδιά ηλικίας 5-12 ετών (Εικόνα 3, Εικόνα 4).
Για μία πιο αναλυτική περιγραφή της εφαρμογής της δράσης παραπέμπουμε στην Έκθεση Πεπραγμένων 2023-2024 (Δωδεκάνησα) και στην Έκθεση Πεπραγμένων 2024-2025 (Βόρειο Αιγαίο).
Η δράση UniversALL θα συνεχιστεί και κατά το σχολικό έτος 2025-2026.
Στοιχεία Επικοινωνίας:
Τηλέφωνο: 2103490114
Email: a.chiotellis@noa.gr, idakanalis@noa.gr, mplionis@noa.gr
• Συντονιστής και Υπεύθυνος Προγράμματος: Καθ. Ε. Πλειώνης
• Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δρ Α. Χιώτελλης (Αστροφυσικός)
• Αν. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δρ Γ. Δακανάλης (Αστροφυσικός)
Σελίδα facebook της πρωτοβουλίας PLEIADES