Ο μηχανισμός είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με οδοντωτούς τροχούς. Βρέθηκε από σπογγαλιείς το 1901 στα Αντικύθηρα. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο σε ένα ξύλινο πλαίσιο και έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε.

Έχει σύστημα οδοντωτών τροχών και κάνει μια προσομοίωση της κίνησης των ουρανίων σωμάτων σε σχέση με τον χρόνο. Δείχνει τις φάσεις της σελήνης και την ανωμαλία της τροχιάς της Στην όψη του φαίνεται η σελήνη και ο ήλιος και δύο κύκλοι που αντιστοιχούν στο Αιγυπτιακό ημερολόγιο και το Ζωδιακό κύκλο. Οι δύο μεγάλες σπείρες στην πίσω πλευρά δείχνουν επάνω τον Μετωνικό κύκλο και κάτω τον κύκλο του Σάρος Στην πίσω πλευρά, δύο μικροί κύκλοι δείχνουν επάνω τον κύκλο του Καλλίπου -4 Μετωνικοί κύκλοι-76 έτη και κάτω τον κύκλο του Εξέλιγμου -3 κύκλοι του Σάρος -54 έτη. Ένας μικρός κύκλος κάτω δείχνει όλα τα σημαντικά γεγονότα των Αρχαίων Ελλήνων όπως τα Ελευσίνια, οι Ολυμπιακοί αγώνες, τα Νέμεα κλπ. Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ.

Ο Μετωνικός κύκλος προκύπτει από τη στενή ισοτιμία 19 ετών με 235 σεληνιακούς μήνες. Αντιπροσωπεύει την επιστροφή της Σελήνης στην ίδια φάση και στην ίδια ημερομηνία του έτους. Με το κλείσιμο του κύκλου ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη επιστρέφουν περίπου στους ίδιους σχετικούς προσανατολισμούς. Ο Καλλιππικός κύκλος διαρκεί 76 χρόνια και είναι τέσσερις Μετωνικοί κύκλοι μείον μία ημέρα.

Ο κύκλος του Σάρου προβλέπει εκλείψεις: αν μια ηλιακή ή σεληνιακή έκλειψη συμβεί σήμερα, μια παρόμοια θα συμβεί έπειτα από 223 σεληνιακούς μήνες. Έτσι από τις προηγούμενες εκλείψεις μπορούν να προβλεφθούν οι επόμενες. Επειδή ο αριθμός των ημερών στον κύκλο του Σάρου δεν είναι ακέραιος, οι σεληνιακές εκλείψεις είναι μετατοπισμένες κατά οκτώ ώρες και οι ηλιακές (οι οποίες γίνονται ορατές από συγκεκριμένα γεωγραφικά πλάτη) μετατοπίζονται κατά 120 μοίρες. Ακριβείς επαναλήψεις σεληνιακών εκλείψεων λαμβάνουν χώρα ύστερα από τρεις κύκλους του Σάρου (όταν οι οκτάωρες μετατοπίσει συμπληρώσουν ένα 24ωρο), πράγμα το οποίο περιγράφεται από τον κύκλο του Εξελιγμού, διαρκείας 54 ετών.

Στο Βυζάντιο βρέθηκε παρόμοιος μηχανισμός κατασκευασμένος τον 7ο αιώνα. Αντίστοιχος μηχανισμός περιγράφεται και από τον μεταγενέστερο Άραβα Αλ Μπιρουνί. Ένα μεγάλο ποσοστό των τεχνολογικών κατακτήσεων στον τομέα αυτό αφομοιώθηκε από τους Άραβες. Η τεχνολογία των οδοντωτών τροχών εξελίχθηκε στην ωρολογοποιεία που εμφανίστηκε και άνθησε τον 13ο και 14ο αιώνα.

Περισσότερες πληροφορίες: 1. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, 101 (3), pp.93 – 94 (2007) και 2. “Decoding the Antikythera Mechanism”, Nature, Volume 444, Issue 7119, pp. 587-591 (2006).