English
Ιστορική Αναδρομή

1. Απαρχές και κατασκευή του κτηρίου Σίνα (1840-46)
2. Πρώτη φάση ΕΑΑ/Διεύθυνση Βούρη (1842-1855)
3. Διεύθυνση και έργο Schmidt/ Κοκκίδη (1858-1885)
4. Διεύθυνση και έργο Αιγινήτη (1890-1934)
5. Σύνοψη

1. Απαρχές και κατασκευή κτηρίου Σίνα (1840-46)

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ε.Α.Α.) όπως και άλλα επιστημονικής ή κοινωνικής σημασίας κτήρια που κοσμούν την Αθήνα του 19ου αιώνα είναι δωρεά πλούσιων Ελλήνων της διασποράς. Ειδικότερα, το κτήριο Σίνα, το πρώτο κτήριο του ΕΑΑ, είναι δωρεά της οικογενείας Σίνα.

Ο Γ. Σίνας που ήταν Έλληνας γενικός πρόξενος στη Βιέννη, στις 12 Αυγούστου του 1840 έδωσε 60,000 δρχ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για την ίδρυση του Αστεροσκοπείου, μια επιτροπή σοφών συγκροτήθηκε για να βρει τη κατάλληλη θέση ανέγερσης του, που τελικά κρίθηκε να είναι ο Λόφος Νυμφών απο τον αρχιτέκτονα E. Schubert και τον καθηγητή κ. Βούρη.

Η θεμέλιος λίθος του Ιδρύματος ετέθη στις 26-6-1842 βάσει των σχεδίων του Schaubert και η τελετή έγινε στις 8 το πρωί με ολική έκλειψη ηλίου.

Ακολούθησε η συνεργασία ανάμεσα στον Schaubert, τον Θ. Χάνσεν και τον αστρονόμο Schumacher για τον εσωτερικό σχεδιασμό του κτηρίου. Τον Οκτώβριο του 1842 ο Θ. Χάνσεν ανέλαβε την εκτέλεση των σχεδίων για το κτήριο κρατώντας το σταυροειδές σχήμα βυζαντινού ρυθμού του Schaubert αλλά δίνοντας του νεοκλασσικό ρυθμό όπως επιθυμούσε και ο Όθων.

Η κατασκευή του κτηρίου άρχισε τον Οκτώβριο του 1843 και τελείωσε την άνοιξη του 1846. Από τότε, το κτήριο Σίνα αποτελεί ένα υπέροχο δείγμα άρτιας νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής στο λόφο Νυμφών στο ιστορικό κέντρο των Αθηνών δίπλα στη Πνύκα.

2. Πρώτη φάση ΕΑΑ/Διεύθυνση του Γεωργίου Βούρη
(1842-1855)

Το ΕΑΑ που στεγάστηκε στη πρώτη φάση λειτουργίας του στο κτήριο Σίνα ιδρύθηκε το 1842 όπως ήδη ανεφέρθη και αποτελεί το πρώτο και το αρχαιότερο ερευνητικό ίδρυμα της Ελλάδας.

Μετά την κατασκευή του ο βαρόνος Σίνας το εξόπλισε με όργανα αστρονομίας και μετεωρολογίας όπως τα τηλεσκόπια Starke και Ploessl, τα εκκρεμή των Bertoud και Kessels, το χρονόμετρο Kessels, πέντε διόπτρες και μια πλήρη σειρά οργάνων μετεωρολογίας.
Δυστυχώς η λειτουργία του Αστεροσκοπείου δεν ήταν πάντα ομαλή λόγω διοικητικών προβλημάτων. Ο καθ. Βούρης εργάστηκε εντατικά στην Αθήνα παράγοντας πολύ έργο αλλά το 1855 εγκατέλειψε τη θέση του λόγω προβλημάτων υγείας και επέστρεψε στη γενέτειρα του Βιέννη όπου και πέθανε στις 14/7/1860.

Ο Βούρης ως Διευθυντής του Αστεροσκοπείου ασχολήθηκε με τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις, τη μελέτη της φύσης της Ελλάδας, τη γεωγραφία, την αστρονομία και εξέδωσε μια σειρά σημαντικών μελετών όπως «Γεωδαιτικές μετρήσεις στην Αττική», «Παρατηρήσεις και μελέτη γύρω από τη διάμετρο του Άρη», «Προσδιορισμός του γεωγρ. μήκους και πλάτους των Αθηνών» κλπ.

3. Διεύθυνση και έργο του J. F. J. Schmidt (1858-1885)

Λόγω της ασθένειας του Βούρη ο βαρόνος Σίνας το 1858 όρισε ως δεύτερο Διευθυντή του Αστεροσκοπείου τον γερμανό αστρονόμο J. Schmidt που ήρθε στην Αθήνα στις 2/12/1858.

Το έργο του J. Schmidt είναι μεγάλο και εκτείνεται από την αστρονομία και τη σεληνογραφία μέχρι τη μετεωρολογία, την υψομετρία, τη φυτολογία και τη σεισμολογία. Επίσης προχώρησε στην δημοσίευση των εκδόσεων του Αστεροσκοπείου «Publications de l’Observatoire d’Athenes”. Με δαπάνη του βαρόνου ο J. Schmidt συμπλήρωσε με νέα όργανα τον εξοπλισμό του Αστεροσκοπείου και πρόσθεσε πολλά νέα και σπάνια βιβλία στη βιβλιοθήκη.

Ο Schmidt υπήρξε διάσημος επιστήμονας εξέδωσε πολλές μελέτες και από τον Iανουάριο του 1855 έως τα τέλη του Ιουλίου 1874 σχεδίασε τον χάρτη της σελήνης που εστάλη στο Βερολίνο. Παρόλο το επιστημονικό έργο του κατά τη περίοδο της διοικήσεως του το Αστεροσκοπείο αντιμετώπιζε πολλά διοικητικά προβλήματα. Η ορατότητα και η καταλληλότητα του αττικού ουρανού όπως και η δυνατότητα που του δόθηκε να εργαστεί ως Διευθυντής στο Ε.Α.Α τον βοήθησαν αποφασιστικά να ολοκληρώσει το μνημειώδες έργο του το χάρτη της σελήνης.

Μετά το θάνατο του Schmidt ο Μ.Δ. Κοκκίδης καθηγητής αστρονομίας ανέλαβε προσωρινά τη Διεύθυνση του Αστεροσκοπείου μέχρι το 1890. Ο Κοκκίδης βελτίωσε τα όργανα μετεωρολογίας και τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις ανέλαβε ο Βουρλής ενώ άρχισε και ο προσδιορισμός της ώρας με τον μεσημβρινό τηλεσκόπιο. Μετά το θάνατο του Σίμωνα Σίνα τη χορηγία προς το Αστεροσκοπείο συνέχισε η γυναίκα του Ιφιγένεια που πέθανε το 1885 στη Βιέννη.

4. Διεύθυνση και έργο του Δημήτριου Αιγινήτη
(1890-1934)

Το 1890 η κυβέρνηση αποφάσισε να επαναλειτουργήσει το Ίδρυμα, με νέο Διευθυντή τον Δ. Αιγινήτη, το οποίο είχε εγκαταλειφθεί για καιρό και το κτήριο καθώς και τα όργανα και τα βιβλία ήταν όλα σε κακή κατάσταση.
Το κτήριο επισκευάστηκε εκ νέου από το φθινόπωρο του 1890 μέχρι το Φεβρουάριο του 1891, την επόμενη πενταετία 1891-6, προσλήφθηκε προσωπικό και δημιουργήθηκαν νέοι τομείς.

Αρχικά εγκαταστάθηκε ένα δίκτυο 22 σταθμών μετεωρολογίας, σε πολλά μέρη της χώρας και εκδόθηκε το σύγγραμμα «Η πρακτική μετεωρολογία» με οδηγίες για τους σταθμούς. Με βάσει τα δεδομένα 55 ξένων και των 22 ελληνικών σταθμών εκδίδετο το “Bulletin Meteorologique” με προγνωστικά για τον καιρό, ακολούθησε η έκδοση το «Το κλίμα της Ελλάδας» σχηματίζοντας μια βιβλιοθήκη με 4050 τόμους ενώ με την αγορά νέων οργάνων όπως το σεισμοσκόπιο και με την βοήθεια των σταθμών μετεωρολογίας, πολλών εθελοντών και της τηλεγραφικής υπηρεσίας δημιουργήθηκε ο τρίτος τομέας του Αστεροσκοπείου, ο Γεωδυναμικός.

Τέλος, οργανώθηκε μια υπηρεσία χρονομέτρησης για τη ρύθμιση και τη μελέτη των ναυτικών χρονόμετρων, τον εμπλουτισμό των οργάνων αστρονομίας, και την εύρεση της ώρας Ελλάδας με ένα νέο τηλεσκόπιο δωρεά του Ιωνίδη και την τοποθέτηση 20 ηλεκτρικών ωρολογίων Hipp και ενός μαγνητικού ρυθμιστή στο Αστεροσκοπείο δωρεά του Μ. Ζαρίφη. Επίσης έγιναν πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις σε ποικίλα θέματα και βελτιώθηκαν ή συμπληρώθηκαν τα παλιά όργανα αστρονομίας.

Με τη βοήθεια του Δήμου της Αθήνας προσφέρθηκε μια ποσότητα νερού στο Αστεροσκοπείο και δημιουργήθηκε ο κήπος ενώ μέχρι το 1896 το Αστεροσκοπείο είχε αναπτυχθεί και ενέταξε σε αυτό σε κανονική λειτουργία πολλούς τομείς μελέτης.

Επίσης με τη βοήθεια του Υπ. Δημόσιας εκπαίδευσης το 1895 είχε ψηφιστεί ένας νέος οργανισμός λειτουργίας του με τη διάρθρωση του σε 3 τομείς της αστρονομίας, μετεωρολογίας και γεωδυναμικής. Τέλος, εγκαινιάστηκε η έκδοση των “Annales de l’Observatoire National d’Athens" στα γαλλικά όπου δημοσιεύονταν τα δεδομένα των τομέων, των σταθμών και οι μελέτες του προσωπικού.

5. Σύνοψη

Από το 1842 μέχρι σήμερα λοιπόν, το κτήριο Σίνα ανακαινίστηκε αρκετές φορές ενώ, η επιστημονική δραστηριότητα του Αστεροσκοπείου ακολουθώντας τις ανάγκες της κάθε εποχής, επεκτάθηκε σε πολλούς τομείς έτσι ώστε σήμερα να εκτείνεται από το εσωτερικό της γης μέχρι το μακρινό διάστημα. Τα πέντε ινστιτούτα του, που σήμερα καλύπτουν ένα μεγάλο επιστημονικό εύρος στεγάζονται πλέον σε διάφορα νεώτερα κτήρια σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις της επιστήμης, ενώ το κτήριο Σίνα μετατράπηκε το 2008 σε Μουσείο όπου φιλοξενείται η ιστορική βιβλιοθήκη και η συλλογή παλαιών επιστημονικών οργάνων.